آشنایی روشنفکران امپراتوری عثمانی با مدرنیته غربی و تأثیر غیرقابل‌انکار مسیحیان عرب ساکن در قلمرو امپراتوری، ازجمله عوامل اصلی در پیدایش و ترویج ملی‌گرایی عربی در اواخر قرن نوزدهم بودند. اما مرحله مهم دیگر در رشد ملی‌گرایی عربی، پایان جنگ جهانی اول و فروپاشی خلافت عثمانی و متعاقباً ظهور جنبش‌های ضد استعماری و درنهایت تشکل دولت‌های «شبه وستفالی» در منطقه بود. درواقع بعد از پایان جنگ جهانی اول و دوم، جوامع عربی در میان «ملی‌گرایی عربی/ پان‌عربیسم» با ماهیتی زبانی و قومی، «پاناسلامیسم» با ماهیتی دینی و درنهایت «ملی‌گرایی سرزمینی» با ماهیت سرزمینی و ساختار سیاسی مدرن، در نوسان بودند. این سه رویکرد همراه با ایدئولوژیهای چون سکولاریسم، لیبرالیسم و سوسیالیسم به جریانهای عمده رقیب و متعارض در جهان عرب تا به امروز تبدیل شدهاند. در همین راستا و به‌طورکلی کتاب حاضر با رویکردی تاریخی ـ تحلیلی در تلاش است تا ضمن پرداختن به بنیادهای تاریخی و فکری پیدایش و گسترش آگاهی ملی و «ملی‌گرایی» در میان جوامع عربی به بررسی ماهیت ساخت دولت و مختصات هویتهای قومی و مذهبی در این جوامع بپردازد.
